المور گزارش می دهد؛
اجرای کالابرگ الکترونیک با ۶۵ همت اعتبار
المور: دولت در آستانه ماه مباک رمضان و عید نوروز در نظر دارد در دو مرحله طرح کوپن الکترونیک را با پیش بینی 65 هزار میلیارد تومان اجرائی کند؛ طرحی که تا اردیبهشت امسال و در قالب طرح فجرانه 42.3 همت هزینه برای دولت به همراه داشته است.
گروه اقتصادی ایرنا - وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بتازگی از برنامه حمایتی دولت در آستانه ماه مبارک رمضان و نوروز به ویژه برای دهک های کم درآمد سخن گفته که تا ۱۰ اسفند ماه اولین مرحله آن اجرائی می شود.
به گفته احمد میدری، در این طرح کوپن الکترونیک به سه دهک اول جامعه به میزان ۵۰۰ هزار تومان و برای بقیه دهک ها یعنی دهک های ۳ تا ۷ به مبلغ ۳۵۰ هزار تومان به ازای هر فرد اختصاص می یابد و پیش بینی شده این کوپن به ۷۰ درصد جامعه تعلق گیرد و ۱۱ قلم کالای اساسی را در بر گیرد.
آنگونه که وزیر تعاون اعلام نموده، این طرح در دو مرحله یکی قبل از ماه مبارک رمضان و دیگری در آستانه نوروز اجرا می شود و ۶۵ هزار میلیارد تومان برای آن اعتبار درنظر گرفته شده است.
البته باید اظهار داشت که حمایت دولت ها از معیشت خانوارها محدود به ایران نیست و در سایر کشورها و حتی در کشورهای توسعه یافته و اقتصادهای پیشرو نیز شیوه های متنوعی از حمایت غذایی و معیشتی دولت ها از خانوارها دیده می شود.
چهار دهه کوشش برای ترمیم سبد معیشت خانوار
سیستم حمایت معیشتی دولت از شهروندان به سالیان دور یعنی دهه ۶۰ و دوران جنگ تحمیلی باز می گشت که خانوارها با پدیده کوپن روبرو بودند؛ این سیستم با ورود به دهه ۷۰ کم کم برچیده شد و بطور کامل از نظام اقتصادی کشور برداشته شد؛ بااینکه بعدها قانون هدفمندی یارانه ها شکل دیگری از حمایت معیشتی را به بودجه دولت وارد کرد اما به مرور و به سبب افزایش نرخ تورم و تثبیت نرخ یارانه، این کار نیز کارکرد و اثرگذاری خودرا در سبد معیشت خانوار از دست داد.
از اواخر دهه نود و با تشدید تحریم های آمریکا مقابل نظام بانکی و صادراتی ایران، شرایط برای پشتیبانی از خانوارها در مقابل نوسان قیمتی کالاهای در رابطه با سفره مردم نیز دستخوش تغییر شد. در آن زمان و بمنظور حفظ قدرت خرید خانوار در خرید کالای اساسی، دولت کوشش کرد با اختصاص قیمت ارز ترجیحی (ارز با قیمتی پایینتر از سطح قیمت بازار) برای واردات این دسته از کالاها یا مواد اولیه برای تولید آنها، شدت تورم این گروه از کالاها را برای خانوار کم کند.
با این اقدام قسمتی از درآمدهای ارزی دولت به صورت یارانه برای کالاهای اساسی به واردات اختصاص پیدا می کرد. با اینحال انتقادات خیلی از سوی برخی کارشناسان و سیاست گذاران بر این شیوه پشتیبانی از خانوار مطرح بود چونکه معتقد بودند درجه به هدف خوردن یارانه غیرمستقیم به ذی سود غائی یعنی خانوار مصرف کننده کالاهای اساسی قابل قبول نبوده و این شیوه موجب می شود سهم قابل توجهی از منابع ارز ترجیحی اختصاص یافته به کالاهای اساسی نصیب واردکنندگان و یا واسطه گران شود و از طرف دیگر یارانه ارزی به واردات در تقابل با رویکرد پشتیبانی از تولید داخل ارزیابی می شد.
بازگشت کوپن الکترونیک
در سال ۱۴۰۱ یکی از اولویت های اجرای اصلاحات اقتصادی دولت، اصلاح روش پرداخت ارز ترجیحی به کالای اساسی و تغییر شیوه حمایت خانوار از شکل غیرمستقیم به مستقیم بود. در این سیاست یارانه نقدی به خانوار، جایگزین اختصاص ارز ترجیحی به کالای اساسی شد که افزون بر یارانه ای بود که بصورت نقدی قبل از این (یک مرحله سال ۱۳۸۹ و یک دفعه در سال ۱۳۹۸) پرداخت می شد. تغییر شیوه پشتیبانی از خانوار در سال ۱۴۰۱ موجب متورم شدن اعتبارات تبصره هدفمندی یارانه ها در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ و قوانین بودجه سنواتی شد که قرار بود زیان رفاهی خانوار را بوسیله یارانه نقدی جبران کند.
در این شرایط برخی کارشناسان اقتصادی بر این باور بودند فشار معیشتی خانوار بوسیله افزایش تورم ناشی از عدم اختصاص ارز ترجیحی به کالای اساسی می تواند سبب تشدید فقر و نابرابری شود و باتوجه به اثرپذیری مستقیم کالاهای خوراکی از تورم، این نگرانی وجود داشت که توزیع یارانه به صورت نقدی نمی تواند در بهبود رفاه خانوار کمک نماید و چون عدد یارانه نقدی ثابت است، به مرور زمان بار دیگر قدرت خرید مردم کاهش پیدا می کند و اثر یارانه از بین می رود.
در آن زمان بحث جایگزینی یارانه نقدی با یارانه شبه نقدی یا همان کوپن الکترونیک عنوان شد و در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ به تصویب رسید اما اجرای آن نزدیک یک سال انجامید برای اینکه دولت معتقد بود برای این کار باید زیرساخت های فناوری اطلاعاتی خاصی فراهم گردد.
از اواخر سال ۱۴۰۱ دولت وقت تصمیم گرفت یارانه نقدی را بصورت اختیاری به صورت کوپن الکترونیکی پرداخت کند و در ادامه برای تشویق گروههای پایین درآمدی، مشوق هایی نیز درنظر گرفته شود؛ یارانه تشویقی کوپن الکترونیک ابتدا افراد سه دهک پایین درآمدی و مددجویان نهادهای حمایتی را پوشش می داد، اما رفته رفته جامعه هدف گسترش یافت و تا انتهای سال ۱۴۰۲ هفت دهک درآمدی تحت پوشش قرار گرفتند.
طرح کوپن الکترونیک از دی ماه سال ۱۴۰۱ شروع شد و تا اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۳ ادامه داشت؛ در این طرح ۱۱ قلم کالای خوراکی به همراه مقدار هر یک که از نظر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی کالای اساسی تلقی می شد، تعیین شد تا بوسیله طرح کوپن الکترونیک به دست مصرف کنندگان برسد.
این طرح در ابتدا تنها تبدیل یارانه نقدی به یارانه کوپن برای خانوارهای یارانه بگیر بود اما بعد از چهار ماه با اعطای یارانه تشویقی، سه دهک درآمدی را هدف قرار داده و به مرور با افزایش تعداد مشمولان و افزایش میزان یارانه تشویقی، تعداد مشارکت کننده ها نیز افزوده شد.
در پایان سال ۱۴۰۲ نیز دولت با اجرای طرح فجرانه ضمن افزایش مبلغ یارانه تشویقی، شرایط استفاده از طرح را نیز آسانتر کرد که درنتیجه این عمل میزان مشارکت حدودا به ۱۰۰ درصد مشمولان رسید.
سه میلیون خانوار مشمول کوپن الکترونیک
میزان همکاری فروشگاهها با طرح کوپن الکترونیک در طی زمان اجرا متفاوت بوده بطوریکه قبل از شهریور سال ۱۴۰۲ حدود ۶۵ هزار فروشگاه به طرح متصل بودند و از بعد شهریور تا پایان دی ماه همان سال حدود ۱۰۰ هزار فروشگاه و با اجرای طرح فجرانه حدود ۲۰۰ هزار فروشگاه با طرح همکاری می کردند.
از ۲۰۰ هزار فروشگاهی که در این طرح مشارکت داشتند حدود ۸۰ درصد خریدها از فروشگاههای خُرد بوده و ۲۰ درصد از فروشگاههای زنجیره ای انجام شده است. همکاری فروشگاهها در طرح یک منفعت دوسویه داشت، از طرفی دسترسی مردم برای مشارکت در طرح آسان تر می شد و از سویی دیگر فروشگاهها با افزایش تعداد مشتری منتفع می شدند.
با شروع طرح، در آخر سال ۱۴۰۱ کل خانوارهای یارانه بگیر به میزان یارانه نقدی دریافتی، تحت پوشش طرح کوپن قرار گرفتند. خانوارها اختیار داشتند که قبل از زمان دریافت یارانه نقدی ماهیانه، سبد کالای طرح کوپن را بدون هیچ نوع یارانه تشویقی از فروشگاههای مشخص شده خریداری کنند.
در ادامه با شروع سال ۱۴۰۲ طرح تغییر شکل اساسی داد. در مدل جدید سه دهک پایین درآمدی و مددجویان تحت پوشش نهادهای حمایتی مشمول طرح کوپن الکترونیکی قرار گرفتند و برای تشویق افراد برای مشارکت در طرح، مبلغ ۸۰ هزار تومان اعتبار یارانه تشویقی جهت خرید کالای اساسی علاوه بر یارانه اصلی درنظر گرفته شد. این مرحله بمنظور جبران افزایش تورمی قیمت کالای اساسی برای گروههای کم درآمد جامعه به اجرا درآمد و تا نیمه مرداد سال ۱۴۰۲ ادامه یافت.
در مرحله بعد یارانه تشویقی برای مشمولین (سه دهک پایین درآمدی) به ۱۲۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد. به مرور در آخر شهریورماه سال ۱۴۰۲ جامعه هدف از سه دهک به پنج دهک اول درآمدی افزوده شد و در نهایت از اواخر مهرماه همان سال به هفت دهک درآمدی رسید.
در حقیقت از مهرماه سال ۱۴۰۲ حدود ۶۰ میلیون نفر مشمول استفاده از طرح کوپن الکترونیک بودند. تا پیش از شهریور سال ۱۴۰۲ که جامعه هدف به سه دهک پایین درآمدی محدود شده بود، حدود یک میلیون خانوار در طرح مشارکت می کردند، اما پس از شهریور ۱۴۰۲ و با گسترده شدن دایره شمول طرح در دو مرحله ۱ تا دهک هفت، حدود سه میلیون خانوار در طرح مشارکت داشتند.
اجرای طرح فجرانه
مرحله اول طرح فجرانه از اواخر بهمن ماه سال ۱۴۰۲ به اجرا درآمد که صورت دیگری از طرح کوپن الکترونیک بود؛ در این طرح قیمت سبد مبنای طرح کوپن الکترونیک برای سال پایه(۱۴۰۱) محاسبه شده و تفاوت آن با قیمت همان سبد در سال ۱۴۰۲ به عنوان یارانه تشویقی به گروه های مشمول (هفت دهک اول درآمدی) پرداخت می شد.
مجموع هزینه خرید سبد مبنا در سال ۱۴۰۱ حدود ۵۲۳ هزار تومان بود، اما هزینه خرید همان سبد به سبب تورم در سال ۱۴۰۲ بالا رفته و به حدود ۷۴۳ هزار تومان رسیده است که تفاضل آن با قیمت سال قبل حدود ۲۲۰ هزار تومان بوده که معادل یارانه تشویقی درنظر گرفته شده در طرح فجرانه است.
به بیان دیگر، افراد هرکدام از کالاهای مشخص شده در بازه قیمتی جدول را انتخاب می کردند، اختلاف ناشی از تورم در سال جدید را دولت به عنوان یارانه تشویقی تا سقف ۲۲۰ هزار پرداخت می کرد در نتیجه در صورتیکه فرد مثال از برنجی با برندی که قیمت آن بیش از رقم تعیین شده است، مصرف کند، یارانه تشویقی تا سقف ۳۰ هزار تومان (تفاوت ۱۱۰ هزار تومان و ۸۰ هزار تومان در دو سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲) پرداخت شده و بقیه مبلغ را فرد باید خود پرداخت می کرد.
طرح فجرانه از ۱۸ بهمن ماه سال ۱۴۰۲ شروع شد و به سبب آنکه جذابیت مالی بیشتری نسبت به مدل قبلی کوپن برای مصرف کنندگان داشت، میزان مشارکت در طرح کوپن را افزایش داد. برمبنای داده های شرکت فارا حدود ۱۷ میلیون سرپرست خانوار در مرحله اول فجرانه شرکت کردند.
طرح کوپن را می توان به لحاظ تغییرات در دایره شمول و میزان یارانه تشویقی به سه دوره تقسیم کرد:
مرحله اول پیش از شهریورماه سال ۱۴۰۲ که مشمولان محدود به سه دهک پایین درآمدی و مددجویان نهادهای حمایتی شده بودند.
مرحله دوم در شهریور و مهرماه سال ۱۴۰۲ که دایره مشمولان طرح به ترتیب به پنج و سپس در مهرماه به هفت دهک افزایش یافت؛ ضمن این که یارانه تشویقی قبل از این به رقم ۱۲۰ هزار تومان رسیده بود که این مرحله تا نیمه سال ۱۴۰۲ ادامه یافت.
مرحله سوم طرح با عنوان طرح فجرانه از نیمه بهمن ماه سال ۱۴۰۲ شروع شد که ضمن افزایش یارانه تشویقی به ۲۲۰ هزار تومان شرایط استفاده از طرح را تسهیل کرده بود.
کالابرگ برای دولت چقدر هزینه داشت؟
بر اساس گزارشی که مرکز پژوهشهای مجلس بتازگی منتشر نموده است، طرح کوپن تا پیش از شهریور سال ۱۴۰۲ که جامعه هدف محدود و میزان یارانه تشویقی نیز کمتر بوده، باتوجه به استقبال اندک جامعه هدف، حدود یک هزار میلیارد تومان هزینه داشته است.
با افزایش جامعه هدف به پنج و سپس هفت دهک تا بهمن ماه پارسال، سازمان هدفمندی یارانه ها حدود ۹ هزار میلیارد تومان به حساب شرکت فارا (مجری طرح) پرداخت کرده، اما با افزایش یارانه تشویقی از بهمن ماه ۱۴۰۲ در قالب طرح فجرانه، برای چهار ماه پایانی اجرای طرح حدود ۳۲ هزار میلیارد تومان پرداخت شده است.
در مجموع طرح کوپن الکترونیک ۴۲.۳ هزار میلیارد تومان منابع مالی دریافت کرده که حدود ۷۶ درصد آن بابت اجرای طرح فجرانه برای حدودا نیمه بهمن ۱۴۰۲ به بعد است.
با شروع طرح فجرانه به سبب افزایش یارانه تشویقی و افزایش استقبال جامعه هدف، میزان اعتبار مورد نیاز افزایش قابل توجهی داشت و طبیعی بود که دولت با وجود محدودیتهای مالی، امکان تامین بموقع منابع مالی مورد نیاز را نداشته باشد.
طرح فجرانه در اردیبهشت سال ۱۴۰۳ متوقف گردید اما تعدادی از مطالبات فروشگاهها که پرداخت نشده بود در شش ماهه اول سال ۱۴۰۳ بوسیله سازمان هدفمندی یارانه ها به حساب شرکت فارا نزد بانک رفاه کارگران پرداخت شده است.
در حقیقت تعدادی از مطالبات فروشگاهها تا حدود مرداد و شهریور سال ۱۴۰۳ معوق مانده بود و دولت با تأخیر مطالبات آنها را پرداخت کرد. آن چه مشخص است دولت بودجه قابل توجهی را برای اجرای طرح کوپن الکترونیک هزینه کرده است.
منبع: almur.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران المور در مورد این مطلب