آسیب شناسی تئاتر كودك و نوجوان در مهر؛
شناخت درستی از دغدغه های نسل نوجوان نداریم
به گزارش المور، رضا بابک و امیر مشهدی عباس معتقد هستند که مدیران تصمیم گیرنده و خیلی از فعالان تئاتر کودک و نوجوان شناخت درستی از دغدغه های نسل نوجوان امروز جامعه ایران ندارند.
خبرگزاری مهر -گروه هنر-آروین مؤذن زاده-علیرضا سعیدی-فریبرز دارایی؛ تئاتر کودک و نوجوان در تمام کشورهای صاحب فرهنگ و هنر از پایه ای ترین بخش های تئاتر است چونکه پرورش و فرهنگ سازی از این گروه سنی آغاز و آینده یک کشور را رقم می زند. در ایران هم تئاتر کودک و نوجوان در عنوان و ظاهر وجود دارد اما این وجود خارجی کافی نیست چونکه توجه و پشتیبانی از این بخش تئاتر بسیار کمرنگ است.
ساده انگاشتن تئاتر کودک و نوجوان در برنامه ریزی های مدیریتی و همینطور اغلب فعالیتهای هنرمندان این عرصه سبب شده تا یکی از مهم ترین گرایش های تئاتر ایران به یکی از کم اهمیت ترین حوزه ها تبدیل گردد.
هر ساله جشنواره ای با عنوان تئاتر کودک و نوجوان برگزار می گردد و در طول سال هم اجراهای تئاتری در تالار هنر، سالن های بوستان و گلستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و همینطور فرهنگسراها، مکانها و شهر های دیگر روی صحنه می روند.
این آمار اجرایی در اغلب موارد بی توجه به نیازها و دغدغه های گروه سنی کودک و نوجوان هستند و صرفا جهت پر کردن برنامه فعالیتهای تئاتر برای این گروه سنی انجام می شوند.
گروه سنی نوجوان هم در این فعالیتهای گروهی است که نادیده گرفته شده و در طول سال کمتر شاهد تولید اثری تئاتری برای این گروه سنی هستیم و اگر تولیدی هم وجود دارد مبحث و دغدغه نسل نوجوان امروز را مطرح نمی نماید.
همزمان با برگزاری بیست و نهمین جشنواره بین المللی تئاتر کودک و نوجوان در شهر همدان، در خبرگزاری مهر و با حضور رضا بابک از هنرمندان مطرح و با سابقه تئاتر ایران که آثار درخشانی را هم در زمینه تئاتر کودک و نوجوان به صحنه برده و همینطور امیر مشهدی عباس دبیر جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، نشست صدمه شناسی تئاتر کودک و نوجوان برگزار گردید.
در این نشست رضا بابک و امیر مشهدی عباس در رابطه با وضعیت کنونی تئاتر کودک و نوجوان، روندی که طی کرده است و مواردی که مانع رشد و تأثیرگذاری این بخش از تئاتر شده است، نقطه نظرات خویش را عرضه دادند.
در ادا که این نشست را مطالعه می کنید:
* شرایط تئاتر زیاد مناسب نمی باشد و تئاتر کودک و نوجوان و همینطور سینمای کودک و نوجوان که شما تجربه هر ۲ حوزه را دارید، در یک برهوت به سر می برد. همیشه در روزهای برگزاری جشنواره سر و صداها زیاد است اما پس از پایان جشنواره تئاتر کودک و نوجوان به فراموشی سپرده می شود. یک ساز و کار درست برای پشتیبانی از هنرمندان تئاتر کودک و نوجوان و همینطور دعوت از هنرمندان با سابقه این عرصه برای مشاوره و تولید تئاتر در این زمینه وجود ندارد. برنامه شما برای بهبود این شرایط از نقطه شروعی بعنوان جشنواره تئاتر کودک و نوجوان البته با عنایت به وضعیت نامناسب بودجه و کمبود آن چیست؟
واقعیت اینست که ما مشکل بودجه نداریم. با هزینه هایی که هم اکنون در قسمت های مختلف صرف می شود میتوان اقدامات بزرگی را انجام داد. مساله وجود رابطه به جای ضابطه است که سبب می شود بودجه ها به درستی صرف نشوند امیر مشهدی عباس: حقیقت اینست که ما مشکل بودجه نداریم. با هزینه هایی که هم اکنون در قسمت های مختلف صرف می شود میتوان اقدامات بزرگی را انجام داد. مساله وجود رابطه به جای ضابطه است که سبب می شود بودجه ها به درستی صرف نشوند. بر مبنای رابطه بودجه در اختیار افراد قرار می گیرد. در بعضی جاها بدنه مدیریت ما موفق عمل می کند ولی باید بپذیریم که در بعضی جاها هم عملکردشان ناموفق است.
در سینما و تئاتر کودک و نوجوان هر چه داریم از نیروی هنرمند و متخصص است و سینما و تئاتر کودک و نوجوان ما به اعتبار هنرمندان مان زنده است وگرنه بدنه مدیریت حمایت قابل قبولی از هنرمندان سینما و تئاتر کودک و نوجوان ندارد. برای تولید یک فیلم بزرگسال معمولی که برای مخاطب تأثیرگذار و جذاب نیست حدود ۶۰ میلیارد تومان هزینه می شود در حالیکه ما می توانیم با این بودجه ۶ کار کودک و نوجوان باکیفیت تولید نماییم که خیلی از دغدغه ها و مشکلات بچه هایی را که به سینما می آیند رفع کنند.
به جشنواره ای در شهر پراگ رفته و مقاله ای را در مورد کودک و نوجوان عرضه کرده بودم، با من صحبت کردند که اثری را با مبحث مقاله ام برای ۳ تا ۴ سال آینده تولید کنم. وقتی پرسیدم که آیا برای ۳ تا ۴ سال آینده برنامه ریزی می کنند پاسخ شان این بود که موضوعات مورد نیاز بچه ها در سال های آتی را پیشبینی می کنند با تولید آثار هنری پاسخگوی نیازشان باشند.
رضا بابک: در نگاه مدیران فقط آمار مهم می باشد به این علت وقتی به جشنواره فیلم یا تئاتر کودک و نوجوان نزدیک می شویم با بودجه کم قصد تولید تعداد زیادی فیلم و تئاتر را دارند. در این شرایط خیلی از هنرمندان مستعد تئاتر و شهرستان ها با بودجه کم کار تولید می کنند. تولید یک اثر هنری مانند ساختن یک خانه است که باید بودجه مناسب برای ساخت و شکل گیری آن وجود داشته باشد.
هر چقدر برای فرهنگ و برای کودکان و نوجوانان هزینه نماییم کم است. درگذشته کانون از هنرمندانی چون همیشه استادم بهرام بیضایی، عباس کیارستمی، شاپور قریب، محمدرضا اصلانی و مسعود کیمیایی دعوت به همکاری و کار می کرد و ما بسیار از آنها آموختیم. آن زمان انتشارات کانون هم تحت نظر احمدرضا احمدی مدیریت می شد و بسیار تأثیرگذار بود. هم اکنون جای این چهره های تأثیرگذار در میان ما خالی است یا چشم از جهان فروبستند یا دیگر در زمینه هنر ایران حضور ندارند.
برای تمام قصه های کودک و نوجوان متن نمایشی به روز و جذاب دارم ولی هیچگاه امکان تولید و اجرای آنها فراهم نشد. به این علت انگیزه و جان انسان کم می شود.
* یکی از نکات مهم دیگر اینست که در زمینه کودک و نوجوان بیشترین تمرکز هم روی گروه سنی کودک بوده و هست و گروه سنی نوجوان فراموش شده است. کمتر شاهد تولید آثار تأثیرگذار برای گروه سنی نوجوان هستیم در حالیکه مهم ترین گروه سنی، گروه سنی نوجوان است. چقدر مدیران به اهمیت این گروه سنی واقف هستند و نوجوانان را می شناسند؟ با نیازهای آنها آشنا هستند و برای آنها برنامه ریزی می کنند؟
مشهدی عباس: بله، مهم ترین گروه سنی نوجوان است. هم اکنون بچه ای که ۱۳ یا ۱۴ ساله است ۲۰ سال دیگر پزشکی است که دیگران را معالجه می کند یا مدیر شهری است. نوجوان یعنی پاگذاشتن فراتر از مرزها. ما کار برای نوجوان هم داریم ولی کسانیکه برای نوجوان ما کار می کنند به جای فکر کردن به نوجوان امروز، در رابطه با تفکرات و علایق خود فیلم می سازند. نوجوان امروز اطلاعات و توانایی هایی دارد که بسیار بالاتر از ما است و نسل ما بسیاری از نسل نوجوان عقب تر است.
* دسترسی به اطلاعات برای نسل نوجوان امروز بسیار سریع و وسیع تر است.
مشهدی عباس: وقتی گوگل در اختیار مخاطبی که زیر ۱۰ سال است قرار می گیرد گویی همزمان ۴ گرم آدرنالین به او تزریق کرده اید. هم اکنون بچه ها بدون گوگل زندگی نمی کنند. این مورد را کدام مدیر تصمیم گیرنده می داند؟ سینما و تئاتر ما به واسطه کارهای کودک و نوجوان به جهان معرفی و شناسانده شد. اگر هنرمندانی نظیر کیارستمی ها، برومندها، دان لافون ها، اردشیر کشاورزی ها، مفیدها، شاه محمدلوها، رضا بابک ها، فاطمه معتمدآریاها، حمید جبلی ها نبودند کسی سینما و تئاتر ما را نمی شناخت. با این وضعیت در زمان تخصیص بودجه اول به جشنواره ها و فیلمهای بزرگسال بعد به جشنواره و آثار سفارشی توجه می شود و در آخرین مرحله اگر بودجه ای باقیمانده باشد به سینما و تئاتر کودک و نوجوان اختصاص پیدا می کند.
این حرف ها را نزدم که غُر زده باشم بلکه منظورم اینست ما کمبود بودجه نداریم بلکه مدیریت بودجه اشتباه است. آنقدر جشنواره برگزار کردن دشوار می باشد که اگر یک مرتبه تجربه شود دیگر تمایلی به پذیرفتن این مسئولیت وجود ندارد. من هم سال جاری به خاطر حمید نیلی که انسانی شریف است دبیری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان را پذیرفتم وگرنه سختی های برگزاری جشنواره بسیار زیاد است.
برای گروه سنی کودک و نوجوان میتوان بزرگ ترین آثار تئاتری جهان را کار کرد. امکانات فراهم گردد من «مکبث» و «باغ آلبالو» را برای کودک و نوجوان تولید و اجرا می کنم بابک: بچه های امروز شناخت و دیدگاه های عجیبی دارند که ما را حیرت زده می کند. در گذشته هم روال به همین گونه بود. حدود ۴۰ تا ۵۰ سال پیش دان لافون به ما می اظهار داشت که برای کودک و نوجوان باید کارهای جدی و باکیفیت انجام داد. وقتی «هملت شازده کوچولوی دانمارکی» را کار کردم قصد داشتم گروه سنی مخاطب را بالای ۹ یا ۱۰ سال تعیین کنم ولی از این موضع کوتاه آمدم چون بعنوان مثال بچه ای ۳ ساله ۸۰ دقیقه نمایش را ایستاده تماشا کرد و مشتاق تماشای باردیگر کار بود.
برای گروه سنی کودک و نوجوان میتوان بزرگ ترین آثار تئاتری جهان را کار کرد. امکانات فراهم گردد من «مکبث» و «باغ آلبالو» را برای کودک و نوجوان تولید و اجرا می کنم.
مشهدی عباس: چندین بار من از آقای رضا بابک خواهش کردم تا کاری را تولید نماید ولی دیدم که هیچ جایی برای تولید کار حمایت نمی نماید. هیچ هم افزایی برای جان گرفتن و پیش رفتن سینما و تئاتر کودک و نوجوان بین نهادها و سازمان های مختلف وجود ندارد. اگر به خانه ای که در آن زندگی می کنید رسیدگی نکنید خانه از هم می پاشد. ما هویتی در فضای تولید محتوای فیلم و تئاتر کودک و نوجوان داریم که باید آنرا حفظ نماییم. به جرأت می گویم که ما در زمینه تولیدات فیلم و تئاتر کودک و نوجوان پایین تر از هیچ کشور دیگری در دنیا نیستیم و خیلی پیش رو هستیم. این وضعیت را مدیون هنرمندان هستیم. اگر به این مهم رسیدگی نکنیم از بین می رود.
بابک: در زمینه بازیگری هم پیش رو هستیم. آل پاچینو زیاد داریم ولی فرصت بروز و ظهور پیدا نمی کنند.
مشهدی عباس: اکثراً همه به دنبال تولید و اجرای کار برای کودکان هستند چون بالاخره هزینه خویش را تأمین می کند ولی در حوزه تولید کار برای نوجوان حضور و فعالیت کم تر است چونکه تولیدات گروه سنی نوجوان احتیاج به حمایت دارد و جایی از این تولیدات حمایت نمی نماید. جالب اینست کارشناسان بررسی آثار نوجوان هم شناخت لازم نسبت به دغدغه های نوجوان امروز را ندارند. بارها با کارشناسان حوزه تئاتر نوجوان بحث کرده ام که دیگر مبحث «مسواک زدن» دغدغه نوجوان امروز ما نیست. اگر ۱۰ سال پیش می خواستیم در تئاتر در رابطه با مبحث «چشم و هم چشمی» برای کودکان و نوجوانان صحبت نماییم مبحث غریبی بود اما امروز یکی از مهم ترین دغدغه های مخاطب است. هم اکنون در مدارس غیر انتفاعی یکی از معضلات اصلی همین چشم و هم چشمی است.
در گذشته این معضلات با فرهنگ سازی برطرف می شد، با تولیدات سینمایی و تئاتری کودک و نوجوان. هم اکنون فقط تولیدکنندگان این حوزه به فکر تولید آثاری هستند که فروش داشته باشد.
* در تئاتر ما استفاده از عناوینی نظیر «تئاتر دانشجویی»، «تئاتر شهرستان» و «تئاتر کودک و نوجوان» سبب شده است تا ارزش گذاری روی حوزه های مختلف تئاتر به شکل ناچیزی صورت گیرد. در این روند مدیران معتقد هستند که تئاتر دانشجویی یا تئاتر کودک و نوجوان نیازمند حمایت نیست چونکه با اندک امکاناتی میتوان در این زمینه ها کار تولید و اجرا کرد. مدیران ما اکثراً ذهنیت درستی نسبت به حوزه های مختلف تئاتر ندارند. حوزه کودک و نوجوان یک حوزه فوق تخصصی است چونکه گروه سنی کودک و بخصوص نوجوان دارای اهمیت بسیار بالایی است. از طرفی طی سالهای قبل کارشناسان و هنرمندان هم به درستی دراین خصوص آموزش داده نشده اند و همین مساله سبب شکل گیری یک چرخه معیوب شده است. زمانی آثار تئاتری گروه سنی کودک و نوجوان مانند «الدوز و کلاغ ها»، «یک جفت کفش برای زهرا» و «حسن و لوبیای سحرآمیز» هم تأثیرگذار بودند و هم فروش خوبی داشتند. اثر اگر باکیفیت و تأثیرگذار باشد فروش هم خواهد داشت.
مشهدی عباس: جالب است که در دوره ای مجموعه تئاتر شهر میزبان تئاترهای کودک و نوجوان بود ولی بعدها به بهانه این که تئاتر کودک و نوجوان باید سالن تخصصی داشته باشد برنامه اجرا در تئاتر شهر را بستند. هم اکنون تالار هنر واقعاً سالن تخصصی تئاتر کودک و نوجوان است؟ این سالن چه خصوصیت های تخصصی در این خصوص دارد؟
* فقط به شکلی مدیریت قصد داشت از زیر بار اجراهای تئاتر کودک و نوجوان بیرون برود.
بابک: من حداقل ۹۰ درصد کارهایی که در تالار هنر دیده ام کارهای قابل قبولی نبودند و سطع شعور کودکان را بسیار پایین درنظر گرفته بودند. خیلی به ندرت آثار باکیفیت و تأثیرگذار در این تالار روی صحنه رفتند. سال ها است که قصد کارکردن دارم. همیشه دوست داشتم کاری را در تالار وحدت برای کودک و نوجوان اجرا کنم که بسیار تأثیرگذار است ولی هیچوقت شرایط فراهم نشد. میتوان در رابطه با هر موضوعی برای کودکان و نوجوانان کار کرد. باید کودک و نوجوان امروز را خیلی جدی گرفت. هم اکنون بچه ها از کارهای بزرگسال بیشتر خوش شان می آید.
* چون اغلب کارهای کودک و نوجوان خیلی سطح پایین و دم دستی به این گروه سنی نگاه می کنند.
بابک: کار خوب برای کودک مخصوصاً نوجوان بسیار کم است و این نسل را دست کم می گیرند. اجازه بدهند «باغ آلبالو» را برای نوجوان کار کنم تا ببینید چقدر تأثیرگذار است.
نوجوان وقتی کارهای کودک کنونی را می بیند احساس حقارت می کند چونکه کار هیچ شناختی از این گروه سنی ندارد. در هر جایی که مدیر امکان زمانی مدیریت داشته ضعف ها و نقصها سال قبل را برطرف کرده است و رشد اتفاق افتاده است مشهدی عباس: نوجوان وقتی کارهای کودک کنونی را می بیند احساس حقارت می کند چونکه کار هیچ شناختی از این گروه سنی ندارد. در هر جایی که مدیر امکان زمانی مدیریت داشته ضعف ها و نقصها سال قبل را برطرف کرده است و رشد اتفاق افتاده است. من در این چند سال تلاش کردم به ساختار درستی در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان برسم. برخی نقد می کنند که جشنواره ها تبدیل به مهمانسرایی برای مدیران و هنرمندان شده است. یکی از وظایف جشنواره ها در دنیا اطلاع رسانی و یک وظیفه دیگر فرهنگ سازی برای هنرمندان است. من بعنوان دبیر جشنواره تئاتر کودک باید در جشنواره تئاتر فجر یا جشنواره های دیگر حضور پیدا کنم تا ظرفیت ها را بسنجم و خروجی داشته باشیم. باید مدیران در بازار جشنواره حضور پیدا کنند تا آثار را برای تولید و اجرا در قسمت های مختلف انتخاب کنند. وظیفه من بعنوان دبیر جشنواره اینست که فضایی را برای عرضه و رشد آثار هنری فراهم کنم و نباید فقط به حضور چند گروه و در نهایت اهدای جایزه به چند اثر برگزیده بسنده کنم.
تمام تلاش ما این بود که در دوره اخیر جشنواره تئاتر کودک و نوجوان آثاری حضور پیدا کنند که حرفی برای مخاطب امروز داشته باشند. ما در این دوره از جشنواره سعی کردیم هنرمندانی که برای کودک و نوجوان کار تولید می کنند به هر شکلی با جشنواره درگیر و حضور داشته باشند حتی اگر اثری برای اجرا در جشنواره ندارند. مهم می باشد هنرمندانی که پرچم تئاتر کودک و نوجوان را بالا نگه داشتند جدی گرفته شوند و به آنها انگیزه کار مجدد داده شود.
* برخی هنرمندان با سابقه گله کرده اند که هیچ حمایتی از آنها نمی گردد. چرا تلویزیون، سینما و تئاتر از هنرمندان با سابقه دعوت نمی کند که در کنار گروه ها و هنرمندان جوان حضور پیدا کنند و مشاوره های هنری بدهند؟
مشهدی عباس: جالب است در نشست هایی هم که برگزار می گردند هم از هنرمندان فعال و متخصص دعوت به عمل نمی آید. آن نشست ها هم به شکل سلیقه ای انجام می شود.
بابک: ما حرف ها و نکاتی داریم که گروه ها می توانند با بهره گیری از آنها کار را رشد دهند. هر گروهی نیازمند یک مشاور با تجربه است و این امر خیلی کمک کننده است. کارگردان تئاتر کودک، نوجوان و بزرگسال باید موسیقی را بشناسد و موسیقی کلاسیک گوش دهد چونکه همه چیز را از ریتم گرفته تا سکوت در خود دارد. در کارهای کودک و نوجوان سکوت وجود ندارد و مدام سر و صدا می کنند.
* تئاتر در مدارس یکی از حلقه مفقوده های اصلی تئاتر کودک و نوجوان است. در مقاطعی زمانی کارشناس های تئاتری در مدارس با بچه ها تئاتر کار می کردند. وزارت آموزش وپرورش نگاهی جدی به تولید و اجرای تئاتر در مدارس ندارد در حالیکه که این امر می تواند هم در سطح آموزشی و هم در فرهنگ سازی کودکان و نوجوان تأثیرگذار باشد. از نظر شما چرا این روند شکل نمی گیرد؟
متأسفانه هیچوقت وزارت آموزش وپرورش به تئاتر نگاه جدی و تخصصی نداشت و به این علت اتفاق قابل توجهی در زمینه تئاتر در مدارس رخ نداده است. آن وقت گلایه می نماییم که چرا زبان کودکان و نوجوانان ما تغییر کرده است و زبان فارسی، ادبیات فارسی و شعرای فارسی ما را نمی شناسند مشهدی عباس: زمانیکه در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان حضور داشتم، بارها با آموزش وپرورش و سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران وارد مذاکره شدیم تا به شکل تخصصی و ویژه با حضور کارشناس های کاربلد مربیان را پرورش دهند. در آن مقطع خیلی نگاه از بالا به پایین به ما داشتند و این روند شکل نگرفت. مدیران ما متخصص و کاربلد نیستند به همین خاطر دانش آموزی را تربیت می کنند که اگر اعتراض دارد به خیابان می آید و نمی توان با او گفتگو نمود. ما وقت و انرژی لازم برای کودکان و نوجوانان صرف نمی نماییم. وزارت آموزش وپرورش ساز و کار مشخصی ندارد. تمام آثار کودک و نوجوانی که سطح کیفی بالایی ندارند در سطح آموزش وپرورش اجرا می شوند؛ آثاری که خصوصیت های تئاتری ندارند.
بابک: ما این تجربه را داشتیم که تئاتر را در بیمارستان، مدارس و نقاط مختلف و حتی برای نابینایان اجرا نماییم. اوایل انقلاب اسلامی از واحد نمایش مأمور شدم و نزد وزیر وقت آموزش وپرورش رفتم و صحبت کردم که اجاز بدهند تئاتر وارد مدارس شود، ما هم آثار خوبی طراحی می نماییم که مناسب بچه ها باشد. بارها گفته ام که هر کدام از مدرسه ها فضایی را برای تولید و اجرای تئاتر دارند. چند ده میلیون مخاطب در مدرسه ها وجود دارد اما برای این مخاطبان تئاتر تولید و اجرا نمی گردد. ما با اردشیر کشاورزی طرح آموزش دروس مختلف توسط تئاتر را عرضه دادیم.
متأسفانه هیچوقت وزارت آموزش وپرورش به تئاتر نگاه جدی و تخصصی نداشت و به این علت اتفاق قابل توجهی در زمینه تئاتر در مدارس رخ نداده است. آن وقت گلایه می نماییم که چرا زبان کودکان و نوجوانان ما تغییر کرده است و زبان فارسی، ادبیات فارسی و شعرای فارسی ما را نمی شناسند. ایران کشور هنر و ادبیات و شعر است ولی صد حیف که به کودکان و نوجوانان ما بها داده نمی شود تا فرهنگ سازی لازم برای آنها صورت گیرد. ما در مملکت بودجه بسیار داریم ولی به انصاف صرف و هزینه نمی گردد.
بیشتر کشورهای متمدن و پیشرفته تئاتر کودک و نوجوان بسیار سطح بالایی دارند.
* آقای بابک سال ها است که جای شما در زمینه کارگردانی تئاتر کودک و نوجوان خالی است. برنامه ای برای حضور مجدد در این حوزه ندارید؟
بابک: سال ها است که درخواست کرده ایم بودجه ای در اختیارم بگذارند تا چندین طرحی که دارم تولید و اجرا کنم. حتی گفتم که «الدوز و کلاغ ها» را بازتولید می کنم. بالاخره امید را نباید از دست داد. اتفاقات خوبی هم در تئاتر ایران رخ داده و جوانان صاحب فکر و با ایده درحال فعالیت هستند که آثار درخشان و تفکربرانگیزی اجرا می کنند.
منبع: almur.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات کاربران المور در مورد این مطلب